Η πέμφιγα είναι μια ομάδα σπάνιων και δυνητικά απειλητικών για τη ζωή αυτοάνοσων διαταραχών που χαρακτηρίζονται από το σχηματισμό φυσαλίδων και διάβρωσης στο δέρμα και τους βλεννογόνους. Κεντρικό στοιχείο της παθογένεσης της πεμφίγας είναι τα αυτοαντισώματα που στοχεύουν στις δεσμογλεΐνες, οι οποίες είναι ειδικές πρωτεΐνες που είναι απαραίτητες για την πρόσφυση μεταξύ των επιδερμικών κυττάρων (κερατινοκύτταρα). Οι κύριοι τύποι πεμφίγος είναι η κοινή πέμφιγα (pemphigus vulgaris) και η φυλλώδης πέμφιγα (pemphigus foliaceus), που διακρίνονται από τα αντισώματα έναντι συγκεκριμένων δεσμογλεϊνών και τις κλινικές εκδηλώσεις που δημιουργούν.
Ο έλεγχος των αυτοαντισωμάτων της πέμφιγας γίνεται με ανοσοφθορισμό και αποτελεί το πρώτο εργαστηριακό βήμα για τη διάγνωση της πέμφιγας.
Μοριακή βάση της πεμφίγας και των αυτοαντισωμάτων
Η πεμφίγα οφείλεται στην ύπαρξη αυτοαντισωμάτων (κυρίως IgG) έναντι της δεσμογλεΐνης-1 (Dsg1) και της δεσμογλεΐνης-3 (Dsg3). Οι δεσμογλεΐνες είναι ένας υπότυπος καδερινών, οι οποίες είναι εξαρτώμενα από το ασβέστιο μόρια προσκόλλησης που σχηματίζουν τον πυρήνα των δεσμοσωμάτων – των ενδοκυτταρικών συνδέσεων που συνδέουν στενά τα κύτταρα μεταξύ τους στην επιδερμίδα. Η δεσμογλεΐνη-1 βρίσκεται κυρίως στα ανώτερα στρώματα της επιδερμίδας, ενώ η δεσμογλεΐνη-3 βρίσκεται κυρίως στα βασικά και άμεσα υπερβασικά (βαθύτερα στρώματα).
Στην κοινή πέμφιγα, τα αυτοαντισώματα είναι συνήθως έναντι της δεσμογλεΐνης-3 και οι βλάβες μπορεί να εμφανιστούν τόσο στους βλεννογόνους όσο και στο δέρμα. Στη φυλλώδη πέμφιγα, η ανοσολογική απόκριση στοχεύει κυρίως το δεσμογλεΐνη-1, οδηγώντας σε επιφανειακές φυσαλίδες στο δέρμα χωρίς συμμετοχή των βλεννογόνων.
Παθοφυσιολογία των αυτοαντισωμάτων στην πεμφίγα
Η δέσμευση των αυτοαντισωμάτων στις δεσμογλεΐνες διαταράσσει τη συγκολλητική λειτουργία αυτών των πρωτεϊνών, μια διαδικασία γνωστή ως ακανθόλυση, η οποία οδηγεί στην απώλεια της πρόσφυσης των κυττάρων και στο σχηματισμό ενδοεπιδερμικών φυσαλίδων. Τα αυτοαντισώματα παρεμβαίνουν στη λειτουργία της δεσμογλεΐνης είτε εμποδίζοντας άμεσα τη συγκολλητική διεπαφή είτε ενεργοποιώντας έναν καταρράκτη σηματοδότησης που τροποποιεί την αρχιτεκτονική των δεσμοσωμάτων, οδηγώντας στην εξασθένιση της πρόσφυσης κυττάρου-κυττάρου.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η παθογένεια αυτών των αυτοαντισωμάτων περιλαμβάνει κάτι περισσότερο από την χωροταξική παρεμπόδιση. Η δέσμευση των αυτοαντισωμάτων μπορεί να ξεκινήσει μια αλλαγή στις ενδοκυτταρικές οδούς σηματοδότησης, οδηγώντας σε αναδιοργάνωση ή αποσυναρμολόγηση των δεσμοσωμάτων. Αυτή η ενεργή διαδικασία ακανθόλυσης συμβάλλει στην κλινική σοβαρότητα που παρατηρείται σε ασθενείς με πεμφίγα.
Διαγνωστική σημασία των αυτοαντισωμάτων στην πέμφιγα
Η ανίχνευση των αυτοαντισωμάτων έναντι των δεσμοσωμάτων είναι ζωτικής σημασίας για τη διάγνωση της πεμφίγας. Χρησιμοποιείται η ανοσολογική τεχνική του έμμεσου ανοσοφθορισμού (IIF) σε οισοφάγο πιθήκου ή ανθρώπινο δέρμα. Ο έλεγχος με ELISA των αυτοαντισωμάτων έναντι της δεσμογλεΐνης-1 και της δεσμογλεΐνης-3 παρέχει ένα πολύ πιο ειδικό και ποσοτικό μέτρο της συγκέντρωσης των αυτοαντισωμάτων, το οποίο είναι χρήσιμο για την αρχική διάγνωση καθώς και για την παρακολούθηση της δραστηριότητας της νόσου και της ανταπόκρισης στη θεραπεία.
Κλινικές επιπτώσεις και θεραπευτική διαχείριση
Ο προσδιορισμός των ειδικών αυτοαντισωμάτων στην πεμφίγα είναι απαραίτητος για την κατάλληλη διαχείριση και θεραπεία. Οι στρατηγικές θεραπείας συνήθως στοχεύουν στη μείωση της παραγωγής αυτοαντισωμάτων και στην καταστολή της συνολικής ανοσολογικής απόκρισης. Η θεραπεία περιλαμβάνει τη χρήση συστηματικών κορτικοστεροειδών, ανοσοκατασταλτικών όπως η αζαθειοπρίνη, η μυκοφαινολάτη μοφτίλ και η κυκλοφωσφαμίδη και πιο πρόσφατα, βιολογικές θεραπείες όπως η ριτουξιμάμπη, η οποία στοχεύει το CD20 στα Β-κύτταρα για τη μείωση της παραγωγής αυτοαντισωμάτων.
Δείτε επίσης
- Πεμφιγοειδές Αντισώματα (Αντισώματα έναντι της Βασικής Μεμβράνης της Επιδερμίδας)
- Κολλαγόνο VII, Αντισώματα
- BP180, Αντισώματα IgG
- BP180, Αντισώματα IgA
- BP230, Αντισώματα
- Δεσμογλεΐνη-1, Αντισώματα
- Δεσμογλεΐνη-3, Αντισώματα
- Δαψόνη
