Η βιολογικώς δραστική βιταμίνη Β9 (φολικό ή φυλλικό οξύ) είναι μια εξέταση που βασίζεται σε μικροβιολογική μέθοδο και η οποία μετρά τη συνολική περιεκτικότητα σε βιταμίνη Β9 σε ένα δείγμα αίματος.
Ποια είναι τα οφέλη από τη μέτρηση των βιολογικά δραστικών βιταμινών;
Αυτή η εξέταση μετρά τους βιολογικά ενεργούς in vivo μεταβολίτες των βιταμινών Β. Η βιολογική δράση (βιοδραστικότητα) των βιταμινών έχει μεγαλύτερη αξία και αποτελεί πιο αντιπροσωπευτική ένδειξη της ενεργού συγκέντρωσης των βιταμινών από την απλή χημική μέτρηση των επιπέδων τους, ειδικά σε περιπτώσεις όπου αυτές οι ενδείξεις χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της θεραπείας υποκατάστασης ή για τον έλεγχο μιας θεραπευτικής παρέμβασης.
Το φολικό οξύ (βιταμίνη Β9) ανήκει στην ομάδα του συμπλέγματος βιταμινών Β. Είναι υδατοδιαλυτό, ευαίσθητο στο φως, το οξυγόνο, τις αυξημένες θερμοκρασίες και συμμετέχει σε όλες τις διαδικασίες αύξησης και ανάπτυξης του οργανισμού. Το φολικό οξύ είναι απαραίτητο για το σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων, για τη βέλτιστη λειτουργία του μυελού των οστών και την φυσιολογική νευρική δραστηριότητα. Το φολικό οξύ είναι επίσης απαραίτητο για όλες τις κυτταρικές διαιρέσεις (εξ ου και η σημασία του στην ανάπτυξη του εμβρύου). Αν και το φολικό οξύ βρίσκεται στα περισσότερα φυτικά και ζωικά τρόφιμα, η υποπροσφορά φυλλικού οξέος είναι η πιο κοινή ανεπάρκεια βιταμινών στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Σύμφωνα με μελέτες στη Βόρεια Ευρώπη, μόνο ένας στους τέσσερις καταναλώνει αρκετό φολικό οξύ - συχνό αποτέλεσμα μιας μη ισορροπημένης διατροφής με λίγα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Αλλά η ηλικία, διάφορες ασθένειες και η πρόσληψη ορισμένων φαρμάκων όπως η κοτριμοξαζόλη μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε διαταραχές απορρόφησης και σχετική ανεπάρκεια.
Μειωμένα επίπεδα φυλλικού οξέος συμβαίνουν λόγω:
- Μειωμένη παροχή (π.χ. ανταγωνιστές φυλλικού οξέος).
- Διαταραχή της απορρόφησης (π.χ. στην κοιλιοκάκη, χρόνια διάρροια).
- Αυξημένες απαιτήσεις (π.χ. αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, κατά τη λήψη αντισυλληπτικών, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, αναιμία ή καρκίνος).
Συμπτώματα ανεπάρκειας φυλλικού οξέος
Τα πρώιμα συμπτώματα της ανεπάρκειας είναι κόπωση, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη, κακή συγκέντρωση και απώλεια της όρεξης; Άλλες συνέπειες είναι η φλεγμονή των βλεννογόνων, η αναιμία και η σοβαρή νευρολογική βλάβη. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, όταν η ανάγκη για φολικό οξύ διπλασιάζεται, μια ανεπάρκεια μπορεί να οδηγήσει σε πρόωρο τοκετό και σοβαρές δυσπλασίες. Η βέλτιστη παροχή φυλλικού οξέος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο συγγενών ανωμαλιών του νευρικού σωλήνα στο έμβρυο κατά 85%. Δεδομένου ότι τόσο η ανεπάρκεια φυλλικού οξέος όσο και η ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 μπορούν να προκαλέσουν μεγαλοβλαστική αναιμία, ο προσδιορισμός και των δύο βιταμινών είναι ιδιαίτερα σημαντικός σε αυτή την κλινική εικόνα προκειμένου να συμπληρωθεί η σωστή βιταμίνη. Η θεραπεία της μεγαλοβλαστικής αναιμίας που προκαλείται από ανεπάρκεια βιταμίνης Β12 μόνο με φολικό οξύ μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμη βλάβη στο κεντρικό νευρικό σύστημα.
Φολικό οξύ και αρτηριοσκλήρωση
Η ανεπάρκεια φυλλικού οξέος είναι γνωστό ότι είναι η πιο κοινή αιτία υπερομοκυστεϊναιμίας. Η υπερομοκυστεϊναιμία έχει αναγνωριστεί ως ανεξάρτητος παράγοντας αρτηριοσκλήρωσης. Επομένως, ο προσδιορισμός του φολικού οξέος μπορεί να πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο ανάλυσης κινδύνου στεφανιαίας νόσου. Εκτός από την επίδραση του φολικού οξέος στα επίπεδα ομοκυστεΐνης έχει τεκμηριωθεί μια περαιτέρω θετική επίδραση στην ενδοθηλιακή λειτουργία σε καρδιοπαθείς – ανάπτυξη ανοχής στα νιτρώδη κατά τη διάρκεια συνεχούς θεραπείας με νιτρώδη, π.χ. σε αυτούς τους ασθενείς, παρατηρείται αυξημένη απελευθέρωση ριζών οξυγόνου χωρίς τη συμπληρωματική πρόσληψη φυλλικού οξέος.
Ενδείξεις μέτρησης βιολογικώς δραστικής βιταμίνης Β9
- Μακροκυτταρική αναιμία
- Μακροχρόνια θεραπεία με αντιεπιληπτικά φάρμακα ή ανταγωνιστές φολικού οξέος
- Μακροχρόνια αιμοκάθαρση
- Πολλαπλή εγκυμοσύνη / προγραμματισμένη εγκυμοσύνη
- Έντονη ερυθροποίηση
- Χρόνιες παθήσεις του ήπατος
- Ψωρίαση, δερματίτιδα
- Στοματίτιδα, γλωσσίτιδα
- Χρόνια κατάχρηση αλκοόλ
Πώς μετρώνται οι βιολογικά δραστικές βιταμίνες;
Για τον έλεγχο των βιολογικά δραστικών βιταμινών, το δείγμα αίματος υποβάλλεται σε ενζυμική προ-επεξεργασία και στη συνέχεια τοποθετείται σε μικροπλάκες που περιέχουν μικροοργανισμούς ευαίσθητους στις ελεγχόμενες βιταμίνες (π.χ. Lactobacillus fermentum, Lactobacillus rhamnosus, Lactobacillus leichmanii, Saccharomyces cerevisiae). Το θρεπτικό μέσο, το οποίο είναι ειδικό και μοναδικό για κάθε βιταμίνη, περιέχει όλα τα απαραίτητα συστατικά για την ανάπτυξη των μικροοργανισμών, εκτός από τη βιταμίνη που πρόκειται να μετρηθεί. Όταν το αίμα του εξεταζόμενου προστίθεται στο υλικό, οι μικροοργανισμοί αναπτύσσονται μέχρι να εξαντληθεί η βιταμίνη που εξετάζεται. Η ανάπτυξη των μικροοργανισμών μετράται μετά από 72 ώρες επώασης σε ειδικό αναλυτή και συγκρίνεται με τη συγκέντρωση της βιταμίνης σε μια πρότυπη καμπύλη. Η βιοδραστικότητα της εξεταζόμενης βιταμίνης είναι ευθέως ανάλογη με τη μετρούμενη ανάπτυξη των μικροοργανισμών.
