Τα άτομα που πάσχουν από ναρκοληψία εμφανίζουν κάποιο βαθμό υπερβολικής υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας, με τάση να κοιμούνται όταν είναι καθιστοί στο σχολείο, στη δουλειά ή ακόμα και όταν οδηγούν. Οι περισσότεροι άνθρωποι με ναρκοληψία αισθάνονται ξεκούραστοι όταν ξυπνούν το πρωί ή μετά από έναν υπνάκο, αλλά μέσα σε λίγες ώρες, νιώθουν τόσο νύστα όσο θα ένιωθε ένας υγιής άνθρωπος αν ήταν ξύπνιος όλη τη νύχτα. Η ναρκοληψία επηρεάζει περίπου 1 στους 2.000 ανθρώπους στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Εκτός από την υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας, τα περισσότερα άτομα με ναρκοληψία έχουν επίσης συμπτώματα ενδεικτικά ανώμαλου ύπνου ταχείας κίνησης των ματιών (REM). Ο ύπνος REM συνήθως χαρακτηρίζεται από όνειρα και μυϊκή παράλυση που εμποδίζει ένα άτομο να πραγματοποιήσει τα όνειρά του. Στη ναρκοληψία, ο ύπνος REM μπορεί να συμβεί οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας. Ένα πολύ χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ναρκοληψίας είναι η καταπληξία: ξαφνική μυϊκή παράλυση που προκαλείται από έντονα, γενικά θετικά συναισθήματα, όπως το έντονο γέλιο ή η απροσδόκητη συνάντηση με έναν φίλο. Η μυϊκή αδυναμία της καταπληξίας αρχίζει συνήθως στο πρόσωπο και το λαιμό και στη συνέχεια μερικές φορές εξαπλώνεται στον κορμό και τα άκρα. Σε σοβαρά επεισόδια, ένα άτομο μπορεί να πέσει στο έδαφος, έχοντας τις αισθήσεις του αλλά δεν μπορεί να μιλήσει ή να κινηθεί για ένα ή δύο λεπτά.
Η ναρκοληψία έχει μελετηθεί για σχεδόν 150 χρόνια, αλλά μόνο τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει σαφής η υποκείμενη αιτία. Το 1998, δύο ερευνητικές ομάδες ανακάλυψαν ανεξάρτητα την ορεξίνη Α και την ορεξίνη Β (γνωστές επίσης και ως υποκρετίνη 1 και υποκρετίνη 2, αντίστοιχα), που είναι μικρά νευροπεπτίδια που παράγονται αποκλειστικά από νευρώνες στον πλευρικό υποθάλαμο. Προερχόμενα από μια πρόδρομη πρωτεΐνη (προπρο-ορεξίνη), η ορεξίνη Α και η ορεξίνη Β έχουν διεγερτικές επιδράσεις στους μετασυναπτικούς νευρώνες μέσω του υποδοχέα ορεξίνης 1 (OX1R) και του OX2R. Αμέσως μετά, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η ναρκοληψία προκαλείται από μια εξαιρετικά επιλεκτική και σοβαρή απώλεια των νευρώνων της ορεξίνης που οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα ορεξινών στον εγκέφαλο και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ). Αυτή η ανακάλυψη ώθησε την αναγνώριση δύο τύπων ναρκοληψίας: της ναρκοληψίας τύπου 1 (NT1) και της ναρκοληψίας τύπου 2 (NT2). Ο κλασικός φαινότυπος, NT1, χαρακτηρίζεται από χρόνια υπνηλία συν καταπληξία και τα επίπεδα ορεξίνης του ΕΝΥ σε αυτή τη διαταραχή είναι πολύ χαμηλά ή μη ανιχνεύσιμα, λόγω σοβαρής απώλειας των νευρώνων της ορεξίνης. Η NT2 έχει γενικά λιγότερο σοβαρά συμπτώματα και το 90% των ασθενών έχουν φυσιολογικά επίπεδα ορεξίνης στο ΕΝΥ. Η NT2 επηρεάζει έως και τους μισούς ασθενείς με ναρκοληψία και μπορεί να προκληθεί από μερική απώλεια των νευρώνων της ορεξίνης.
Η ναρκοληψία προκαλείται από την επιλεκτική καταστροφή των νευρώνων που παράγουν ορεξίνη. Το τι καταστρέφει τους νευρώνες που παράγουν ορεξίνη παραμένει άγνωστο, αλλά αρκετά στοιχεία υποδηλώνουν ότι η NT1 είναι μια αυτοάνοση ασθένεια που προκαλείται από Τ κύτταρα.
Τα αλληλόμορφα HLA επηρεάζουν έντονα την ανάπτυξη της ναρκοληψίας. Πάνω από το 90% των ατόμων με NT1 έχουν το αλληλόμορφο HLA τάξης II DQB1*06:02. Το αλληλόμορφο DQB1*06:02 αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης της NT1 200 φορές - την ισχυρότερη γνωστή συσχέτιση ενός HLA γονιδίου με οποιαδήποτε ασθένεια - και η NT1 σπάνια εμφανίζεται σε άτομα που δεν έχουν αυτό το αλληλόμορφο. Οι άνθρωποι που είναι ομόζυγοι για αυτό το αλληλόμορφο έχουν διπλάσιο κίνδυνο να αναπτύξουν NT1 από εκείνους που είναι ετερόζυγοι.
