Η μέτρηση της μελατονίνης χρησιμοποιείται στη διερεύνηση των διαταραχών του ύπνου και των αντιδράσεων του σώματος στο στρες.
Η μελατονίνη είναι μια ένωση που εκκρίνεται κυρίως από την επίφυση, αλλά συντίθεται επίσης σε πολλούς άλλους ιστούς και κύτταρα. Στους ανθρώπους, οι νυχτερινές εκκριτικές ώσεις της μελατονίνης εμπλέκονται στην κατάσταση ύπνου-εγρήγορσης, με τις συγκεντρώσεις μελατονίνης είναι χαμηλότερες κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος της μελατονίνης και των μεταβολιτών της έχει αναγνωριστεί ως ισχυρά, ευρείας δράσης αντιοξειδωτικά και σαρωτές ελεύθερων ριζών και επιπλέον παίζουν ρόλο στην ρύθμιση των αντιοξειδωτικών ενζύμων. Τα επίπεδα μελατονίνης στο πλάσμα παραλληλίζονται με τις αντίστοιχες διακυμάνσεις στο σάλιο όπου οι συγκεντρώσεις της είναι περίπου 30% από αυτές που βρίσκονται στο πλάσμα. Η μέτρηση της μελατονίνης στο σάλιο πλεονεκτεί, ειδικά επειδή αποφεύγεται η επεμβατική διαδικασία της φλεβοκέντησης.
Περισσότερες πληροφορίες
Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που δρα και ως νευροδιαβιβαστής. Συντίθεται στην επίφυση και προέρχεται από το αμινοξύ τρυπτοφάνη με ενδιάμεσο μόριο τη σεροτονίνη. Τα επίπεδα μελατονίνης ακολουθούν ένα ημερήσιο (κιρκάδιο) ρυθμό ως απόκριση στον κύκλο φωτός / σκότους (η μελατονίνη και το φως εμφανίζονται σε αντίθετους χρόνους). Η ενδογενής παραγωγή μελατονίνης αρχίζει περίπου 2 ώρες πριν τον ύπνο, υπό τον όρο ότι το φως είναι αχνό.
Πολλοί γνωρίζουν τη μελατονίνη λόγω της επίδρασής της στον ύπνο. Η μελατονίνη βοηθάει θετικά επηρεάζοντας την έναρξη και τη διατήρηση ποιοτικών κύκλων ύπνου ενώ οι διαταραχές στο ρυθμό έκκρισης μελατονίνης, οι οποίες αναφέρονται συνήθως ως μετατόπιση φάσης, μπορεί να παρουσιαστούν κλινικά ως διαταραχές του ύπνου.
Αν και είναι περισσότερο γνωστή για τη σχέση της με τον ύπνο, η μελατονίνη κατέχει πολλούς άλλους κλινικά σημαντικούς ρόλους. Η μελατονίνη είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που βρίσκεται σχεδόν σε κάθε κύτταρο του σώματος. Διεγείρει την λειτουργία του ανοσοποιητικού και μειωμένα επίπεδα παρατηρούνται σε ασθενείς με καρκίνο, καθώς και σε άτομα με μειωμένη λειτουργία του ΚΝΣ. Η μελατονίνη μπορεί να βοηθήσει στην απώλεια βάρους και στη βελτίωση της διάθεσης και έχει αποδειχθεί ότι παρουσιάζει δυνατότητες κατά της γήρανσης. Επιπλέον, η αντιοξειδωτική δράση της μελατονίνης μπορεί να προστατεύει το ωάριο στην ωορρηξία, να βελτιστοποιεί την έκκριση προγεστερόνης ενώ φαίνεται να αυξάνει και το ποσοστό επιτυχίας της τεχνητής γονιμοποίησης.
Η μελατονίνη και η κορτιζόλη έχουν αντίστροφη σχέση: όταν τα επίπεδα μελατονίνης είναι χαμηλά, τα επίπεδα κορτιζόλης θα πρέπει να είναι υψηλά και αντίστροφα. Ωστόσο, όπως είναι δυνατό να παρατηρηθούν διαταραχές στην ημερήσια καμπύλη έκκρισης της κορτιζόλης, μπορεί να σημειωθούν διαταραχές και στην καμπύλη έκκρισης της μελατονίνης. Ο κιρκάδιος ρυθμός έκκρισης της μελατονίνης επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα, μείωση των επιπέδων μελατονίνης παρατηρείται ανάλογα με την αύξηση της ηλικίας, την έκθεση σε μπλε φως (όπως αυτό που εκπέμπεται συνήθως από τις οθόνες τηλεόρασης και των ηλεκτρονικών υπολογιστών) και μερικά φάρμακα συμπεριλαμβανομένων των βενζοδιαζεπινών και των αντιϋπερτασικών (β-αναστολείς). Ορισμένα αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά μπορεί να αλλάξουν τις καμπύλες της μελατονίνης, όπως και η έντονη άσκηση.
Η λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για άτομα που εργάζονται σε βάρδιες ή είναι πάσχουν από jet lag.
Θεραπευτικές παρεμβάσεις για τη βελτιστοποίηση των επιπέδων της μελατονίνης
- Εφαρμογή ενός σταθερού προγράμματος ύπνου
- Αύξηση στην έκθεση στο φως κατά τις ώρες της ημέρας
- Μείωση της ποσότητας έκθεσης στο φως (ειδικά του μπλε φωτός) κατά τις βραδινές ώρες
- Λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης
Συμπληρώματα Μελατονίνης
Η λήψη συμπληρωμάτων μελατονίνης άμεσης αποδέσμευσης μπορεί να είναι χρήσιμη για τα άτομα με δυσκολία στην έλευση του ύπνου και με χαμηλά επίπεδα βραδινής μελατονίνης. Οι μορφές συμπληρωμάτων παρατεταμένης αποδέσμευσης απελευθερώνουν μελατονίνη σταδιακά σε διάστημα 5-8 ωρών και μπορεί να είναι πιο επωφελής για όσους έχουν επεισόδια ξυπνήματος κατά τη διάρκεια του ύπνου. Γενικά συνιστάται η λήψη συμπληρώματος μελατονίνης 30-60 λεπτά πριν από την ώρα του ύπνου (κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές: υπογλώσσια, σταγόνες και μασώμενα) που πιθανόν να έχουν αποτέλεσμα πιο γρήγορα από τις κάψουλες, και συνθέσεις εκτεταμένης απελευθέρωσης που επηρεάζουν τα επίπεδα μελατονίνης μακρύτερα από τα σκευάσματα άμεσης απελευθέρωσης.
Η λήψη μελατονίνης δεν σχετίζεται με την καταστολή της ικανότητας του σώματος να παράγει μελατονίνη. Ακόμη και σε δόσεις ως 50 mg, η μελατονίνη δεν έχει δείξει εξαρτησιογόνες ιδιότητες ή καταστολή της ενδογενούς παραγωγής.
