Τα β-καροτενοειδή είναι φυσικές χρωστικές ουσίες που ανήκουν στην ευρύτερη ομάδα των καροτενοειδών, ενώσεων που παράγονται από φυτά και ορισμένους μικροοργανισμούς. Αυτές οι ουσίες διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ανθρώπινη υγεία, κυρίως μέσω των αντιοξειδωτικών επιδράσεών τους και χρησιμεύουν ως πρόδρομες ουσίες της βιταμίνης Α. Στην ανθρώπινη βιολογία, τα καροτενοειδή δεν παράγονται από τον οργανισμό και πρέπει να αποκτηθούν μέσω της διατροφής. Η απορρόφηση, η κατανομή και η μεταβολική μετατροπή τους έχουν μελετηθεί εκτενώς, ιδιαίτερα σε σχέση με τις επιδράσεις τους στο οξειδωτικό στρες, την κυτταρική σηματοδότηση και την πρόληψη ασθενειών.
Ο εργαστηριακός έλεγχος των β-καροτενοειδών της Διαγνωστικής Αθηνών μετράει τα πέντε κύρια καροτενοειδή: Λυκοπένιο, β-Καροτένιο, Κρυπτοξανθίνη, Κανθαξανθίνη και Λουτεΐνη. Κάθε ένωση έχει μοναδικές βιολογικές ιδιότητες και κατανομή στους ιστούς, παρέχοντας σφαιρική κατανόηση των επιπέδων των καροτενοειδών ενός ατόμου.
Το β-καροτένιο είναι το καλύτερα μελετημένο καροτενοειδές της προβιταμίνης Α. Μετά την κατάποση, διασπάται από το ένζυμο β-καροτένιο 15,15'-μονοοξυγενάση για την παραγωγή ρετινάλης, η οποία στη συνέχεια ανάγεται σε ρετινόλη (βιταμίνη Α). Αυτή η μεταβολική διαδικασία ρυθμίζεται προσεκτικά και επηρεάζεται από τα γενετικά χαρακτηριστικά, τη διατροφική κατάσταση και άλλους παράγοντες. Επαρκή επίπεδα β-καροτένιου έχουν συνδεθεί με καλύτερη ανοσολογική απόκριση και προστασία από οξειδωτικές βλάβες.
Το λυκοπένιο, ένα καροτενοειδές χωρίς ικανότητα μετατροπής σε βιταμίνη Α, αναγνωρίζεται για τις ισχυρές αντιοξειδωτικές του ιδιότητες, ειδικά στην εξουδετέρωση των δραστικών ριζών οξυγόνου. Συσσωρεύεται κυρίως στον προστάτη, το δέρμα και τα επινεφρίδια και έχει μελετηθεί εκτενώς σε σχέση με την κυτταρική γήρανση και την υπεροξείδωση των λιπιδίων.
Η κρυπτοξανθίνη έχει δράση προβιταμίνης Α και μοιάζει με το β-καροτένιο στη δομή, αν και η απορρόφηση και ο μεταβολισμός της διαφέρουν. Έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τη φλεγμονή και τις οξειδωτικές οδούς γονιδιακής έκφρασης.
Η κανθαξανθίνη, ένα κετοκαροτενοειδές, χρησιμοποιείται συνήθως ως χρωστική τροφίμων και καλλυντικών. Έχει αντιοξειδωτικές ιδιότητες στο ανθρώπινο σώμα, αν και η βιοσυσσώρευσή της και οι ειδικές δράσεις της στους ιστούς εξακολουθούν να μελετώνται. Η παρουσία της στον ορό μπορεί να προσφέρει πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με τη διατροφική πρόσληψη των καροτενοειδών και τον μεταβολισμό τους.
Η λουτεΐνη, που βρίσκεται κυρίως στην ωχρά κηλίδα και τον αμφιβληστροειδή, είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση της υγείας των ματιών. Προστατεύει τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς από φωτοτοξικές βλάβες απορροφώντας το μπλε φως υψηλής ενέργειας και εξουδετερώνοντας τις δραστικές ρίζες οξυγόνου. Η μέτρησή της λειτουργεί ως βασικός βιοδείκτης για το οξειδωτικό στρες που σχετίζεται με το μάτι.
Η μέτρηση των καροτενοειδών στον ορό είναι πολύ σημαντική για διάφορους λόγους. Πρώτον, τα επίπεδα τους μπορούν να υποδείξουν αξιόπιστα τη διαιτητική πρόσληψη και τη διατροφική επάρκεια. Δεύτερον, τα χαμηλά επίπεδα των καροτενοειδών μπορεί να υποδεικνύουν κακή απορρόφηση λόγω γαστρεντερικών προβλημάτων, γενετικών χαρακτηριστικών στο μεταβολισμό ή αυξημένου οξειδωτικού στρες. Τρίτον, οι ανισορροπίες έχουν συσχετιστεί με συστηματικό οξειδωτικό στρες, το οποίο συμβάλλει στην ανάπτυξη χρόνιων ασθενειών όπως οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, το μεταβολικό σύνδρομο και ορισμένους καρκίνους. Τέταρτον, τα άτομα σε εξειδικευμένες δίαιτες - όπως οι περιοριστικές δίαιτες - μπορεί να διατρέχουν κίνδυνο για χαμηλά επίπεδα καροτενοειδών.
Ο έλεγχος της αντιοξειδωτικής κατάστασης του οργανισμού μέσω της αξιολόγησης των καροτενοειδών, μπορεί να δώσει πληροφορίες σχετικά με τις απαιτούμενες αλλαγές στον τρόπο ζωής, με στόχο την ενίσχυση της κυτταρικής ανθεκτικότητας και τη μείωση του μακροπρόθεσμου κινδύνου ασθένειας.
Δείτε επίσης:
Τελευταία ενημέρωση: 29/06/2025
