Ο οικογενής υπερινσουλινισμός (σχετιζόμενος με το ABCC8) είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από απορρύθμιση της έκκρισης ινσουλίνης από το πάγκρεας, που οδηγεί σε ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα. Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε υπογλυκαιμία (χαμηλό σάκχαρο στο αίμα), η οποία μπορεί να είναι σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή.
Ο γενετικός έλεγχος του οικογενούς υπερινσουλινισμού συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά του οικογενούς υπερινσουλινισμού (που σχετίζεται με το ABCC8) περιλαμβάνουν:
- Υποτροπιάζουσα υπογλυκαιμία: Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή εμφανίζουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπογλυκαιμίας, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε συμπτώματα όπως επιληπτικές κρίσεις, λήθαργο και απώλεια των αισθήσεων.
- Πρώιμη έναρξη: Τα συμπτώματα εκδηλώνονται συχνά στη βρεφική ή πρώιμη παιδική ηλικία.
- Αυτοσωμική υπολειπόμενη κληρονομικότητα: Ο οικογενής υπερινσουλινισμός τυπικά κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, που σημαίνει ότι τα προσβεβλημένα άτομα κληρονομούν δύο αντίγραφα του μεταλλαγμένου γονιδίου (ένα από κάθε γονέα). Τα πιο κοινά γονίδια που σχετίζονται με αυτήν την πάθηση είναι τα ABCC8 και KCNJ11.
- Απόκριση στη χορήγηση γλυκόζης: Η υπογλυκαιμία στον οικογενή υπερινσουλινισμό συχνά δεν ανταποκρίνεται σε φυσιολογικά μέτρα που θα μπορούσαν να αυξήσουν το σάκχαρο στο αίμα, όπως η χορήγηση γλυκόζης από το στόμα.
- Αυξημένη έκκριση ινσουλίνης: Η υποκείμενη αιτία είναι μια μη φυσιολογική ρύθμιση της έκκρισης ινσουλίνης από τα βήτα κύτταρα του παγκρέατος, με αποτέλεσμα την υπερβολική απελευθέρωση ινσουλίνης.
Τα γονίδια ABCC8 και KCNJ11 παρέχουν οδηγίες για την παραγωγή πρωτεϊνών που αποτελούν μέρος του διαύλου καλίου των βήτα κυττάρων, ένα κρίσιμο συστατικό στη ρύθμιση της έκκρισης ινσουλίνης. Οι μεταλλάξεις σε αυτά τα γονίδια μπορούν να διαταράξουν την κανονική λειτουργία του διαύλου καλίου, οδηγώντας σε υπερβολική απελευθέρωση ινσουλίνης ακόμη και απουσία κατάλληλων ερεθισμάτων.
Η διάγνωση του οικογενούς υπερινσουλινισμού περιλαμβάνει κλινική αξιολόγηση, εξετάσεις αίματος για τη μέτρηση των επιπέδων ινσουλίνης και γλυκόζης κατά τη διάρκεια της νηστείας και μετά από χορήγηση γλυκόζης και γενετικό έλεγχο για τον εντοπισμό μεταλλάξεων στα γονίδια ABCC8 ή KCNJ11.
Η διαχείριση του οικογενούς υπερινσουλινισμού συχνά περιλαμβάνει προσεκτική παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα, συχνή λήψη τροφής για την πρόληψη της υπογλυκαιμίας και φάρμακα που βοηθούν στη ρύθμιση της έκκρισης ινσουλίνης. Σε σοβαρές περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στην ιατρική αντιμετώπιση, μπορεί να ληφθούν υπόψη χειρουργικές επιλογές όπως μερική ή υφολική παγκρεατεκτομή.
Η γενετική συμβουλευτική είναι σημαντική για τις οικογένειες που επηρεάζονται από τον οικογενειακό υπερινσουλινισμό για να κατανοήσουν το πρότυπο κληρονομικότητας, να αξιολογήσουν τον κίνδυνο μεταβίβασης της πάθησης στις μελλοντικές γενιές και να διερευνήσουν επιλογές οικογενειακού προγραμματισμού.
Η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη διαχείριση είναι ζωτικής σημασίας για την πρόληψη των επιπλοκών που σχετίζονται με την υπογλυκαιμία και τη βελτιστοποίηση της μακροπρόθεσμης υγείας των ατόμων με οικογενή υπερινσουλινισμό. Μια διεπιστημονική προσέγγιση που περιλαμβάνει ενδοκρινολόγους, γενετιστές και άλλους ειδικούς είναι συχνά απαραίτητη για ολοκληρωμένη φροντίδα.
Περισσότερες Πληροφορίες
Ο υπερινσουλινισμός, στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι γενετικής προέλευσης και μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί 12 γονίδια που εμπλέκονται στην ανάπτυξή του. Μεταξύ 50% και 60% των ασθενών με υπερινσουλινισμό έχουν παθογόνες παραλλαγές στο γονίδιο ABCC8, το οποίο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη της οικογένειας μεταφορέων ABC. Η πρωτεΐνη ABCC8 δρα ως ρυθμιστής των εξαρτώμενων από το ATP διαύλων καλίου που συμμετέχουν στην απελευθέρωση ινσουλίνης στα βήτα κύτταρα του παγκρέατος. Ο τύπος κληρονομικότητας είναι ως επί το πλείστον αυτοσωμικός υπολειπόμενος, ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες παραλλαγές που ακολουθούν έναν κυρίαρχο τρόπο κληρονομικότητας και έτσι οι φορείς ενός μόνο αντιγράφου μιας παθογόνου παραλλαγής στο ABCC8 μπορεί να εκδηλώσουν συμπτώματα.
Έχει παρατηρηθεί ότι υπάρχουν άτομα που μπορεί να είναι ασυμπτωματικοί φορείς μιας παθογόνου παραλλαγής στο ABCC8 με αυτοσωμική επικρατούσα κληρονομικότητα και ότι υπάρχουν άλλα με ένα μόνο αντίγραφο της παραλλαγής που μπορεί να αναπτύξουν υπερινσουλινισμό στην παιδική ηλικία ή να αναπτύξουν μια ηπιότερη μορφή διαβήτη που εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή.
Οι πιο συχνές παραλλαγές στο ABCC8, η c.4160_4162del και η c.3989-9G>A, υπάρχουν στο 45% των περιπτώσεων συγγενούς υπερινσουλινισμού και ακολουθούν έναν αυτοσωματικό υπολειπόμενο τρόπο κληρονομικότητας. Η παθογόνος παραλλαγή c.4160_4162del έχει ως αποτέλεσμα τη διαγραφή τριών νουκλεοτιδίων και έχει ως αποτέλεσμα μια πρωτεΐνη που δεν λειτουργεί σωστά. Από την άλλη πλευρά, η παραλλαγή c.3989-9G>A επηρεάζει ένα νουκλεοτίδιο μιας εναλλακτικής θέσης ματίσματος.
Ορισμένες παραλλαγές είναι συγκεκριμένες για ορισμένους πληθυσμούς, όπως η c.3989-9G>A, που είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στον εβραϊκό πληθυσμό Ashkenazi και οι παραλλαγές c.4516G>A και c.560T>A που είναι πιο συχνές στον φινλανδικό πληθυσμό σε σχέση με άλλους πληθυσμούς. Η c.4516G>A ακολουθεί έναν αυτοσωμικό κυρίαρχο τρόπο κληρονομικότητας και η c.560T>A είναι αυτοσωματικό υπολειπόμενο.
Ο γενετικός έλεγχος του οικογενούς υπερινσουλινισμού αναλύει τις 13 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ABCC8.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
