Η νόσος Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) είναι μια σπάνια κληρονομική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση χαλκού σε διάφορα όργανα, ιδιαίτερα στο ήπαρ και τον εγκέφαλο. Είναι μια αυτοσωμική υπολειπόμενη διαταραχή, που σημαίνει ότι ένα άτομο πρέπει να κληρονομήσει δύο αντίγραφα του μεταλλαγμένου γονιδίου (ATP7B) - ένα από κάθε γονέα - για να αναπτύξει την πάθηση. Το γονίδιο ATP7B παρέχει οδηγίες για την παραγωγή μιας πρωτεΐνης που συμμετέχει στη μεταφορά του χαλκού μέσα στο σώμα. Η νόσος Wilson είναι μια αυτοσωμική υπολειπόμενη διαταραχή που επηρεάζει ένα στα 100.000 άτομα.
Ο γενετικός έλεγχος της νόσου Wilson συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της νόσου Wilson περιλαμβάνουν:
- Μεταβολισμός χαλκού: Η νόσος Wilson προκύπτει από ελάττωμα στο γονίδιο ATP7B, που οδηγεί σε διαταραχή στη μεταφορά χαλκού. Κανονικά, ο χαλκός απορροφάται από τη διατροφή, υποβάλλεται σε επεξεργασία στο ήπαρ και μεταφέρεται στη χολή για αποβολή. Σε άτομα με νόσο Wilson, ο χαλκός συσσωρεύεται στο ήπαρ και δεν μπορεί να αποβληθεί σωστά, οδηγώντας σε τοξικότητα.
- Ηπατικές εκδηλώσεις: Τα ηπατικά συμπτώματα είναι συχνά στη νόσο Wilson. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν ηπατομεγαλία (διόγκωση του ήπατος), ίκτερο (κιτρίνισμα του δέρματος και των ματιών) και ηπατική δυσλειτουργία. Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε ηπατική ανεπάρκεια.
- Νευρολογικές εκδηλώσεις: Η συσσώρευση χαλκού στον εγκέφαλο μπορεί να οδηγήσει σε νευρολογικά συμπτώματα. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν κινητικές διαταραχές όπως τρόμος, ακαμψία και δυσκολία συντονισμού. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν ψυχιατρικά συμπτώματα, όπως εναλλαγές της διάθεσης, κατάθλιψη και γνωστική εξασθένηση.
- Δακτύλιοι Kayser-Fleischer: Χαρακτηριστικό σημείο της νόσου Wilson είναι η παρουσία δακτυλίων Kayser-Fleischer, που είναι εναποθέσεις χαλκού στον κερατοειδή χιτώνα των ματιών. Αυτοί οι δακτύλιοι εμφανίζονται ως χρυσοκαφέ αποχρωματισμός που περιβάλλει την ίριδα και είναι ορατοί κατά την οφθαλμολογική εξέταση.
- Νεφρική προσβολή: Ο χαλκός μπορεί επίσης να συσσωρευτεί στα νεφρά, οδηγώντας σε νεφρική δυσλειτουργία.
- Διαγνωστικές εξετάσεις: Η διάγνωση της νόσου Wilson περιλαμβάνει έναν συνδυασμό κλινικής αξιολόγησης, δοκιμασιών ηπατικής λειτουργίας, μέτρησης των επιπέδων χαλκού στο αίμα και τα ούρα, γενετικό έλεγχο για τον εντοπισμό μεταλλάξεων στο γονίδιο ATP7B και την παρουσία δακτυλίων Kayser-Fleischer.
- Θεραπεία: Η νόσος Wilson είναι ιάσιμη και η διαχείριση στοχεύει στη μείωση των επιπέδων χαλκού στο σώμα. Η κύρια θεραπεία είναι τα φάρμακα χηλικοποίησης του χαλκού, όπως η πενικιλλαμίνη και η τριεντίνη, που βοηθούν στην απομάκρυνση της περίσσειας χαλκού από το σώμα. Τα συμπληρώματα ψευδαργύρου μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για την αναστολή της απορρόφησης χαλκού στην πεπτική οδό. Σε σοβαρές περιπτώσεις ή περιπτώσεις ηπατικής ανεπάρκειας, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο μεταμόσχευσης ήπατος.
- Δια βίου διαχείριση: Η νόσος Wilson απαιτεί δια βίου αντιμετώπιση για τον έλεγχο των επιπέδων χαλκού και την πρόληψη της εξέλιξης των συμπτωμάτων. Η τακτική παρακολούθηση των επιπέδων χαλκού, της ηπατικής λειτουργίας και της νευρολογικής κατάστασης είναι απαραίτητη.
Η έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική διαχείριση της νόσου Wilson. Η θεραπεία που ξεκινά στα αρχικά στάδια της νόσου μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της μη αναστρέψιμης βλάβης οργάνων. Η τακτική παρακολούθηση με ιατρούς, συμπεριλαμβανομένων ηπατολόγων και νευρολόγων, είναι απαραίτητη για τη συνεχή φροντίδα και τις προσαρμογές στο σχέδιο θεραπείας.
Περισσότερες Πληροφορίες
Επί του παρόντος, έχουν περιγραφεί περισσότερες από 500 παθογόνες παραλλαγές που επηρεάζουν το γονίδιο ATP7B και προκαλούν τη νόσο του Wilson. Μεταξύ αυτών, η πιο κοινή είναι η c.3207C>A που επηρεάζει τον τομέα δέσμευσης του μεταφορέα ATP7B-ATP. Η συχνότητα αλληλόμορφων c.3207C>A στον πληθυσμό της Ανατολικής Ευρώπης, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Βρετανίας είναι 28%. Είναι σύνηθες να βρεθούν ασθενείς που παρουσιάζουν c.3207C>A σε ετεροζυγωτία με την παραλλαγή c.2293G>A.
Η μετάλλαξη c.3796G>A επηρεάζει επίσης τον τομέα της πρωτεΐνης που δεσμεύει το ATP και μειώνει τη μεταφορική ικανότητα της πρωτεΐνης. Η αλληλική του συχνότητα είναι 10% στον βρετανικό και γαλλικό πληθυσμό και μπορεί να βρεθεί στην σύνθετη ετεροζυγωτία. Η παραλλαγή c.3809A>G προκαλεί επίσης ελαττώματα στη μεταφορά χαλκού και έχει βρεθεί τόσο στην ομοζυγωτία όσο και σε σύνθετη ετεροζυγωτία με άλλες παθογόνες παραλλαγές.
Υπάρχουν παραλλαγές που επηρεάζουν τη διαμεμβρανική περιοχή της πρωτεΐνης όπως η c.1934T>G και η c.2123T>C. Η παραλλαγή c.2123T>C αντιπροσωπεύει το 50% των παθογόνων αλληλόμορφων που εντοπίστηκαν στα Κανάρια Νησιά.
Έχουν επίσης περιγραφεί παραλλαγές που παράγουν μια κολοβωμένη μορφή του μεταφορέα, όπως η c.865C>T, η οποία σχετίζεται με τη σοβαρή μορφή της νόσου και μεταλλάξεις που επηρεάζουν σημαντικά τη δομή της πρωτεΐνης και τη λειτουργία της, όπως η c. 2071G>A.
Ο γενετικός έλεγχος της νόσου Wilson αναλύει τις 80 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ATP7B.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
