Η νόσος αποθήκευσης γλυκογόνου τύπου 5 (GSD5), γνωστή και ως νόσος McArdle, είναι μια σπάνια γενετική διαταραχή που επηρεάζει το μεταβολισμό του γλυκογόνου. Προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PYGM, που οδηγεί σε ανεπάρκεια του ενζύμου μυοφωσφορυλάση. Η μυοφωσφορυλάση είναι απαραίτητη για τη διάσπαση του γλυκογόνου σε γλυκόζη μέσα στα μυϊκά κύτταρα. Ο επιπολασμός της νόσου McArdle υπολογίζεται σε 1 -2 περιπτώσεις ανά 200.000 άτομα.
Ο γενετικός έλεγχος της νόσου αποθήκευσης γλυκογόνου τύπου 5 (GSD5) συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της νόσου τύπου 5 αποθήκευσης γλυκογόνου περιλαμβάνουν:
- Δυσανεξία στην άσκηση: Τα άτομα με νόσο McArdle παρουσιάζουν συνήθως δυσανεξία στην άσκηση, ειδικά κατά τη διάρκεια έντονης ή παρατεταμένης σωματικής δραστηριότητας. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν μυϊκό πόνο, κράμπες και κόπωση.
- Φαινόμενο δεύτερου ανέμου: Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της νόσου McArdle είναι το φαινόμενο του «δεύτερου ανέμου». Μετά από μια σύντομη περίοδο ανάπαυσης κατά τη διάρκεια της άσκησης, οι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν βελτίωση στη μυϊκή λειτουργία και μείωση των συμπτωμάτων, επιτρέποντάς τους να συνεχίσουν τη σωματική δραστηριότητα.
- Μυοσφαιρινουρία: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η έντονη άσκηση μπορεί να οδηγήσει στην απελευθέρωση μυοσφαιρίνης στην κυκλοφορία του αίματος, μια κατάσταση γνωστή ως μυοσφαιρινουρία. Η μυοσφαιρινουρία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τα ούρα να φαίνονται σκούρα ή κοκκινοκαφέ.
- Νυχτερινές κράμπες: Τα άτομα με GSD5 μπορεί να εμφανίσουν νυχτερινές κράμπες, ιδιαίτερα μετά από μια ημέρα σωματικής δραστηριότητας.
- Ραβδομυόλυση: Σε σοβαρές περιπτώσεις, η επαναλαμβανόμενη μυϊκή καταστροφή κατά τη διάρκεια της φυσικής δραστηριότητας μπορεί να οδηγήσει σε ραβδομυόλυση, μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την απελευθέρωση μυϊκών πρωτεϊνών στην κυκλοφορία του αίματος, προκαλώντας δυνητικά νεφρική βλάβη.
Η διάγνωση της νόσου αποθήκευσης γλυκογόνου τύπου 5 περιλαμβάνει κλινική αξιολόγηση, δοκιμασία άσκησης και γενετικό έλεγχο για τον εντοπισμό μεταλλάξεων στο γονίδιο PYGM.
Η διαχείριση του GSD5 περιλαμβάνει την αποφυγή έντονης ή παρατεταμένης σωματικής δραστηριότητας, ειδικά δραστηριότητες που μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα. Η επαρκής προθέρμανση και οι διατάσεις πριν από την άσκηση μπορεί να βοηθήσουν στην πρόληψη των συμπτωμάτων. Συνιστάται επίσης στους ασθενείς να καταναλώνουν πολλούς υδατάνθρακες για να παρέχουν μια εναλλακτική πηγή ενέργειας κατά τη διάρκεια της άσκησης.
Ενώ το GSD5 είναι μια δια βίου πάθηση, οι ασθενείς με νόσο McArdle μπορούν να ζήσουν σχετικά φυσιολογική ζωή με σωστή διαχείριση. Η αποφυγή της έντονης σωματικής δραστηριότητας και η κατανόηση των περιορισμών, είναι βασικά συστατικά της στρατηγικής διαχείρισης. Μπορεί να προσφερθεί γενετική συμβουλευτική σε άτομα που επηρεάζονται και τις οικογένειές τους για να κατανοήσουν τον τρόπο κληρονομικότητας και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο να έχουν προσβεβλημένα παιδιά.
Περισσότερες Πληροφορίες
Η νόσος προκαλείται από την παρουσία ομόζυγων ή σύνθετων ετερόζυγων μεταλλάξεων στο γονίδιο PYGM που οδηγεί σε ανεπάρκεια μυϊκής φωσφορυλάσης ή μυοφωσφορυλάσης. Το ένζυμο παίζει βασικό ρόλο στους σκελετικούς μυς όπου καταλύει την πρώτη αντίδραση στην οδό αποδόμησης του γλυκογόνου. Στους ασθενείς με νόσο McArdle, η δραστηριότητα της μυοφωσφορυλάσης μειώνεται σημαντικά ή ουσιαστικά απουσιάζει, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση γλυκογόνου που οδηγεί σε μυϊκή βλάβη που εντείνεται κατά την άσκηση.
Περισσότερες από 150 παθογόνες παραλλαγές έχουν περιγραφεί στο PYGM. Η πιο συχνή παραλλαγή στους Καυκάσιους είναι η c.148C>T (p.Arg50Ter), η οποία έχει παρατηρηθεί τόσο σε ομοζυγωτία όσο και σε σύνθετη ετεροζυγωτία. Αυτή η παραλλαγή εισάγει ένα κωδικόνιο λήξης που παράγει μια κολοβωμένη και μη λειτουργική πρωτεΐνη. Είναι μια συχνή παραλλαγή στο Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βόρεια Αμερική, αντιπροσωπεύοντας το 81% και το 63% των αλληλόμορφων, αντίστοιχα. Η παραλλαγή c.148C>T υπάρχει επίσης στην Ευρώπη, ιδιαίτερα στη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ισπανία (όπου αποτελεί το 50-55% των αλληλόμορφων) και σπανιότερα στην Ιταλία.
Η δεύτερη πιο συχνή μετάλλαξη, στο γονίδιο PYGM, είναι η c.613G>A (p.Gly205Ser). Αντιπροσωπεύει το 10% των αλληλόμορφων σε ασθενείς στις ΗΠΑ και το 9% των αλληλόμορφων σε Ισπανούς ασθενείς.
Ο γενετικός έλεγχος της νόσου αποθήκευσης γλυκογόνου τύπου 5 αναλύει τις 10 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου PYGM.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
