Οι νευρωνικές κηροειδείς λιποφουσκινώσεις (NCLs), επίσης γνωστές ως νόσος Batten, αντιπροσωπεύουν μια ομάδα σπάνιων κληρονομικών νευροεκφυλιστικών διαταραχών που επηρεάζουν κυρίως το νευρικό σύστημα. Υπάρχουν αρκετοί υποτύποι NCL, καθένας από τους οποίους σχετίζεται με μεταλλάξεις σε διαφορετικά γονίδια. Η νευρωνική κηροειδής λιποφουσκίνωση τύπου 1, γνωστό και ως νόσος CLN1 ή βρεφικό NCL, προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο PPT1.
Ο γενετικός έλεγχος της νευρωνικής κηροειδούς λιποφουσκίνωσης τύπου 1 (νόσος CLN1) συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της νευρωνικής κηροειδούς λιποφουσκίνωσης τύπου 1 (νόσος CLN1) περιλαμβάνουν:
- Έναρξη στη βρεφική ηλικία: Η νόσος CLN1 εκδηλώνεται τυπικά στη βρεφική ηλικία, συχνά μεταξύ 6 μηνών και 2 ετών.
- Κινητική και γνωστική έκπτωση: Τα επηρεαζόμενα άτομα βιώνουν προοδευτική μείωση των κινητικών δεξιοτήτων και των γνωστικών ικανοτήτων. Τα αναπτυξιακά ορόσημα συχνά χάνονται.
- Επιληπτικές κρίσεις: Οι σπασμοί είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό της νόσου CLN1 και μπορεί να είναι ένα από τα πιο πρώιμα σημεία.
- Βλάβη όρασης: Η διαταραχή της όρασης, συμπεριλαμβανομένης της τύφλωσης, είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα. Η μείωση της όρασης είναι συχνά σοβαρή.
- Υποτονία: Παρατηρείται υποτονία, ή χαμηλός μυϊκός τόνος, που συμβάλλει σε δυσκολίες στην κίνηση και στο συντονισμό.
- Παλινδρόμηση λόγου και γλώσσας: Η απώλεια λόγου και των γλωσσικών δεξιοτήτων είναι συχνή καθώς η νόσος εξελίσσεται.
- Μυοκλονίες: Μπορεί να εμφανιστούν σπασμωδικές, ακούσιες κινήσεις (μυοκλονικά τινάγματα).
- Ατροφία εγκεφάλου: Η προοδευτική ατροφία του εγκεφάλου είναι εμφανής στις απεικονιστικές μελέτες.
- Απώλεια κινητικής λειτουργίας: Καθώς η νόσος εξελίσσεται, τα άτομα με νόσο CLN1 μπορεί να χάσουν την ικανότητα να περπατούν και να καθηλωθούν σε αναπηρικό καροτσάκι.
- Βραχεία διάρκεια ζωής: Δυστυχώς, η νόσος CLN1 σχετίζεται με σημαντικά μειωμένη διάρκεια ζωής, που συχνά οδηγεί σε θάνατο στην παιδική ή εφηβική ηλικία.
Η νόσος CLN1 κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, που σημαίνει ότι τα προσβεβλημένα άτομα κληρονομούν ένα μεταλλαγμένο γονίδιο PPT1 και από τους δύο γονείς. Το γονίδιο PPT1 παρέχει οδηγίες για την παραγωγή του ενζύμου παλμιτοϋλο-πρωτεϊνική θειοεστεράση 1, το οποίο εμπλέκεται στη διάσπαση ορισμένων πρωτεϊνών στα λυσοσώματα.
Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για τη νόσο CLN1 και η θεραπεία είναι κυρίως υποστηρικτική, εστιάζοντας στη διαχείριση των συμπτωμάτων και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Οι επιληπτικές κρίσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με αντιεπιληπτικά φάρμακα και οι υποστηρικτικές θεραπείες όπως η φυσικοθεραπεία και η εργοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν στη διαχείριση των κινητικών δυσκολιών.
Η γενετική συμβουλευτική είναι απαραίτητη για τις οικογένειες που πλήττονται από τη νόσο CLN1 για να κατανοήσουν τον τρόπο κληρονομικότητας, να αξιολογήσουν τον κίνδυνο προσβολής των παιδιών τους και να διερευνήσουν τις επιλογές τους. Λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης, η έγκαιρη διάγνωση είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή υποστηρικτικής φροντίδας και την αντιμετώπιση συγκεκριμένων αναγκών.
Περισσότερες Πληροφορίες
Η κηροειδής λιποφουσκίνωση τύπου 1 είναι μια αυτοσωματική υπολειπόμενη λυσοσωμική νόσος αποθήκευσης, που χαρακτηρίζεται από την πανταχού παρούσα συσσώρευση υλικού λιπομελάγχρωσης κηροειδούς-λιποφουσκίνης. Προκαλείται από την παρουσία παθογόνων παραλλαγών στο γονίδιο PPT1 που κωδικοποιεί για την παλμιτοϋλ-πρωτεϊνική θειοεστεράση 1, ένα λυσοσωμικό ένζυμο.
Η παραλλαγή c.451C>T (p.Arg151Ter) είναι παγκοσμίως η πιο συχνή παραλλαγή στο γονίδιο PPT1 και παράγει μια λειτουργική κολοβωμένη πρωτεΐνη. Έχει παρατηρηθεί τόσο στην ομόζυγη κατάσταση, σε ασθενείς με σοβαρά συμπτώματα, όσο και στην σύνθετη ετερόζυγη κατάσταση.
Η υποκατάσταση c.223A>C (p.Thr75Pro) στο γονίδιο PPT1 είναι μια σχετικά κοινή παθογόνος παραλλαγή που έχει ανιχνευθεί σε πολλά άτομα με νεανική νευρωνική κηροειδής λιποφουσκίνωση σε σύνθετη ετεροζυγωτία με δεύτερη μετάλλαξη. Αυτή η παραλλαγή αντιπροσωπεύει το 13% των αλληλόμορφων που ανιχνεύονται στις ΗΠΑ και τον Καναδά και σχετίζεται με την όψιμη έναρξη της νόσου.
Η παραλλαγή c.364A>T (p.Arg122Trp) στο γονίδιο PPT1 είναι η κυρίαρχη παραλλαγή σε ασθενείς του φινλανδικού πληθυσμού και έχει επίσης παρατηρηθεί σε άλλους πληθυσμούς. Αυτή η παραλλαγή επηρεάζει σημαντικά τη δραστηριότητα του ενζύμου.
Ο γενετικός έλεγχος της νευρωνικής κηροειδούς λιποφουσκίνωσης τύπου 1 αναλύει τις 11 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου PPT1.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
