Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία (MLD) είναι μια σπάνια, κληρονομική μεταβολική διαταραχή που επηρεάζει το νευρικό σύστημα. Χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση μιας ουσίας που ονομάζεται σουλφατίδιο, που οδηγεί σε προοδευτικό εκφυλισμό της λευκής ουσίας στον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό. Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία ταξινομείται σε διάφορες μορφές με βάση την ηλικία έναρξης: όψιμη βρεφική, νεανική και των ενηλίκων. Ο παγκόσμιος επιπολασμός της μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας είναι περίπου 1 περίπτωση ανά 40.000-160.000.
Ο γενετικός έλεγχος της μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας (MLD) συμπεριλαμβάνεται στον Γενετικό Έλεγχο των Μονογονιδιακών Νοσημάτων της Διαγνωστικής Αθηνών μαζί με άλλα περίπου 100 κληρονομικά νοσήματα, μεταξύ των οποίων η κυστική ίνωση (71 μεταλλάξεις) και ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού (γονίδια BRCA1 415 μεταλλάξεις & BRCA2 419 μεταλλάξεις).
Τα βασικά χαρακτηριστικά της μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας περιλαμβάνουν:
- Νευρολογική επιδείνωση: Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία οδηγεί σε προοδευτική απώλεια της νευρολογικής λειτουργίας. Τα συμπτώματα και ο ρυθμός επιδείνωσης ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία έναρξης.
- Κινητική και γνωστική παρακμή: Τα άτομα με μεταχρωματική λευκοδυστροφία παρουσιάζουν συνήθως μείωση των κινητικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της μυϊκής αδυναμίας, της δυσκαμψίας και της δυσκολίας συντονισμού των κινήσεων. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί γνωστική έκπτωση, απώλεια πνευματικών ικανοτήτων και αλλαγές συμπεριφοράς.
- Συμμετοχή του περιφερικού νευρικού συστήματος: Εκτός από τη συμμετοχή του κεντρικού νευρικού συστήματος, η μεταχρωματική λευκοδυστροφία μπορεί να επηρεάσει τα περιφερικά νεύρα, οδηγώντας σε αισθητικές και κινητικές ανωμαλίες.
- Διαταραχές γλώσσας και ομιλίας: Μπορεί να αναπτυχθούν δυσκολίες στη γλώσσα και την ομιλία, επηρεάζοντας τις επικοινωνιακές ικανότητες.
- Επιληπτικές κρίσεις: Μπορεί να εμφανιστούν σπασμοί σε άτομα με μεταχρωματική λευκοδυστροφία.
- Βλάβες όρασης και ακοής: Μπορεί να εμφανιστούν προβλήματα όρασης και ακοής καθώς η νόσος εξελίσσεται.
- Παλινδρόμηση αναπτυξιακών ορόσημων: Στην όψιμη βρεφική μορφή, τα προσβεβλημένα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν οπισθοδρόμηση των αναπτυξιακών ορόσημων.
- Γενετική βάση: Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία προκαλείται από μεταλλάξεις στο γονίδιο ARSA, το οποίο παρέχει οδηγίες για την παραγωγή του ενζύμου αρυλσουλφατάση Α. Η ανεπάρκεια αυτού του ενζύμου οδηγεί στη συσσώρευση σουλφατιδίου.
- Αυτοσωμική υπολειπόμενη κληρονομικότητα: Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία ακολουθεί ένα αυτοσωματικό υπολειπόμενο πρότυπο κληρονομικότητας, που σημαίνει ότι τα προσβεβλημένα άτομα κληρονομούν δύο μεταλλαγμένα αντίγραφα του γονιδίου ARSA (ένα από κάθε γονέα).
Υπάρχουν τρεις κύριες μορφές μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας:
- Όψιμη βρεφική μορφή: Αυτή είναι η πιο κοινή και σοβαρή μορφή, με συμπτώματα που εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 1 και 2 ετών.
- Νεανική μορφή: Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν μεταξύ των ηλικιών 3 και 10 ετών και η εξέλιξη μπορεί να είναι πιο αργή από την όψιμη βρεφική μορφή.
- Μορφή ενηλίκων: Αυτή η μορφή έχει μεταγενέστερη έναρξη, συνήθως κατά την εφηβεία ή την ενηλικίωση, και εξελίσσεται πιο αργά από τις άλλες μορφές.
Επί του παρόντος δεν υπάρχει θεραπεία για την μεταχρωματική λευκοδυστροφία και η θεραπεία είναι γενικά υποστηρικτική. Η συμπτωματική αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει φυσικοθεραπεία, εργοθεραπεία και φάρμακα για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων. Η γενετική συμβουλευτική είναι σημαντική για τα άτομα που επηρεάζονται και τις οικογένειές τους να κατανοήσουν τον τρόπο κληρονομικότητας και να αξιολογήσουν τον κίνδυνο να αποκτήσουν προσβεβλημένα παιδιά.
Περισσότερες Πληροφορίες
Η μεταχρωματική λευκοδυστροφία είναι μια διαταραχή που προκαλείται από παραλλαγές στο γονίδιο ARSA, που κωδικοποιεί το λυσοσωμικό ένζυμο αρυλσουλφατάση Α, η ανεπάρκεια του οποίου έχει ως αποτέλεσμα τη συσσώρευση σουλφατιδίων (θειωμένα γλυκοσφιγγολιπίδια, ιδιαίτερα σουλφογαλακτοσερεβροσίδες ή σουλφογαλακτοζυλοκεραμίδια). Σπάνια μπορεί να εμφανιστεί λόγω ενζυμικής ανεπάρκειας του ενζύμου ενεργοποίησης σφιγγολιπιδίων Β (SAP-B).
Έχουν περιγραφεί περισσότερες από 200 παθογόνες παραλλαγές που σχετίζονται με τη μεταχρωματική λευκοδυστροφία. Από αυτές αναλύονται οι τρεις πιο συχνές παραλλαγές που προκαλούν μερική ή ολική διακοπή της ενζυμικής δραστηριότητας: αυτές είναι οι c.465+1G>A, c.1283C>T (p.Pro428Leu) και c.542T>G (p.Ile181Ser). Η πρώτη εντοπίζεται συχνά σε ασθενείς όψιμου βρεφικού σταδίου, ενώ οι άλλες δύο σχετίζονται με νεανικό ή ενήλικο φαινότυπο. Και τα δύο αντιπροσωπεύουν το 25% έως 50% των αλληλόμορφων ARSA.
Παραλλαγές όπως η c.739G>A (p.Gly247Arg) και η c.899T>C (p.Leu300Ser) είναι λιγότερο συχνές στον πληθυσμό και έχουν συσχετιστεί με όψιμη βρεφική έναρξη. Η παραλλαγή c.899T>C οδηγεί σε πλήρη απώλεια της ενζυμικής δραστηριότητας.
Η μετάλλαξη c.769G>C (p.Asp257His) έχει εντοπιστεί σε πολλά άτομα που επηρεάζονται από όψιμους βρεφικούς και νεανικούς τύπους μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας, με πολύ μειωμένα επίπεδα ενζυμικής δραστηριότητας.
Ο γενετικός έλεγχος της μεταχρωματικής λευκοδυστροφίας αναλύει τις 19 πιο συχνές παθογόνες μεταλλάξεις του γονιδίου ARSA.
Με την συγκεκριμένη τεχνική που χρησιμοποιείται στην γενετική ανάλυση, αναλύονται μόνον οι συγκεκριμένες μεταλλάξεις των γονιδίων που αναφέρονται και που βιβλιογραφικά είναι οι σημαντικότερες και οι πιο συχνές. Όμως θα πρέπει να σημειωθεί, ότι είναι πιθανόν να υπάρχουν και άλλες γονιδιακές ή χρωμοσωμικές μεταλλάξεις στα προς έλεγχο γονίδια και που δεν είναι δυνατόν να εντοπισθούν με την συγκεκριμένη μέθοδο. Για αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν διαφορετικές τεχνικές ανάλυσης όπως π.χ. η αλληλούχιση επόμενης γενιάς (NGS).
